Kiedy lekarz może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego?
W myśl art. 30 ustawy o zawodzie lekarza każdy lekarz, niezależnie od aktualnego zatrudnienia lub jego braku, w sytuacji określonej w przywołanym przepisie, ma obowiązek udzielenia pomocy lekarskiej.
Z art. 38 i art. 39 ustawy o zawodzie lekarza wynika zaś jednoznaczne rozróżnienie obowiązków lekarza, w przypadku, gdy ich źródłem jest stosunek o charakterze umownym z pacjentem, stosunek pracy lub służby. Rozróżnienie to ma fundamentalne znaczenie w kontekście odmowy udzielenia świadczenia medycznego, zarówno w zakresie dodatkowych obowiązków w przypadku nie podjęcia się bądź odstąpienia od leczenia (art. 38), jak i powstrzymania się od wykonywania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z sumieniem wykonującego świadczenie (art. 39), ale i odpowiedzialności na wypadek odmowy leczenia pacjenta.
Zaznaczyć należy, iż warunki dopuszczalności odmowy przez lekarza leczenia, wynikające z powyższych przepisów, zależne są one od dwóch przesłanek; od podstawy prawnej określającej obowiązek podjęcia się leczenia oraz od przyczyny odmowy. Lekarz związany umową cywilnoprawną z pacjentem może odmówić podjęcia się jego leczenia lub odstąpić od leczenia, z wyjątkiem sytuacji jasno określonej w art. 30 ustawy. Co do zasady, obowiązkiem lekarza jest wówczas dostatecznie wczesne uprzedzenie o tym fakcie pacjenta lub osoby sprawującej nad nim faktyczną opiekę oraz wskazanie realnych możliwości uzyskania przez pacjenta świadczenia zdrowotnego u innego lekarza bądź w zakładzie opieki zdrowotnej, co wynika z art. 38 ust. 2 ustawy. W przypadku, gdy lekarz sprawuje swoje obowiązki zawodowe na podstawie umowy o pracę lub w ramach służby, możliwe jest wówczas odstąpienie przez niego od leczenia z ważnych powodów, po uzyskaniu aprobaty swojego przełożonego, co wynika z art. 30 ustawy.
Ustalenia wymaga zachodzący stosunek pomiędzy normami sankcjonowanymi, określonymi w art. 30 ustawy o zawodzie lekarza i wynikającymi z art. 162 k.k., który nakłada na każdego obowiązek udzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośredniemu niebezpieczeństwu utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Obowiązek ten traci swoją moc w wypadku, gdy udzielenie pomocy naraża udzielającego lub inną osobę na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 162 § 1 k.k.), a także gdy udzielenie pomocy musiałoby być powiązane z poddaniem się zabiegowi medycznemu (art. 162 § 2 k.k.), albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej (art. 162 § 2 k.k.). Wskazać należy, iż adresatem normy sankcjonowanej, wynikającej z art. 162 k.k. jest każdy człowiek, natomiast normy sankcjonowanej z art. 30 jedynie lekarz.
Pomimo istnienia wielu regulacji prawnych związanych z poruszoną tematyką, odpowiedź na dylemat lekarza w zakresie udzielenia świadczenia zdrowotnego nie zawsze jest oczywista.
